Adıyaman şehrinin 35 km doğusunda yer alan Kâhta, doğu ve güneydoğu sınırları boyunca Fırat Nehri uzanır. Yüz ölçümü 1490 km2 , Rakımı ise 750 metredir. Kâhta’nın kuzey ve güney kesimi engebeli bir araziye sahiptir. Şehir düz bir alana kurulmuştur. Güneydoğu Toroslar silsilesi üzerindeki Nemrut Dağı 2150 metre, Narince Kasabasının kuzeyinde ise Anka Dağı 2206 metre ile ilçenin önemli dağlarındandır. İlçenin en önemli nehri Fırat Nehridir. Tarihî köprülerinden olan Cendere Köprüsü, Kâhta Çayı üzerinde bulunur. İlçenin güneyindeki önemli arazi Atatürk Baraj Gölü suları altında kalmıştır. Turizm bakımından oldukça zengin bir ilçemizdir. Kâhta Kalesi, Cendere Köprüsü, Karakuş ve Nemrut Dağındaki Kommagene Krallığına ait anıtları gibi.
Kâhta adının kaynağı
İlçe adının kaynağı; Kâhta adının nereden geldiği yolunda kaynaklarda pek bilgi olmamakla beraber, tarihte, "Kâhta" isminin Persçe'de “Dağın Eteği” anlamına geldiği ve Komageneliler'den önce bölgede hakim olan Persler tarafından kullanıldığı, bu adın da eski yerleşim yerinin konumundan kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Eski ilçe merkezi Eski Kâhta'dır ve Nemrut Dağı'nın eteklerinde yer almaktadır.
Tarihçe
Kâhta’nın geçmişi sabah medeniyetinin doğuş yeri olan Mezopotamya'ya yakın olması nedeniyle tarih öncesi dönemlere kadar uzanmaktadır. Bulunduğu coğrafî konum nedeniyle tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar sayısız medeniyetlere ev sahipliği yapmıştır. Yörede yapılan arkeolojik kazılardan elde edinilen eser ve bulgular ile günümüze intikal eden canlı tarihi bulgular en belirgin kanıtlardır. Paleolitik, neolitik, kalkolitik dönem ve tunç devrine ait elde edilen eserler Adıyaman müzesinde sergilenmektedir. MÖ 2000 yıllarında Kommagene Krallığının kuruluşuna kadar (MÖ 69) Hititler, Mitanniler, Aramiler, Asurlular, Geç Hititliler, Persler, Kummurlar ile makedonyalı büyük İskender’in hakimiyeti ve Doğu Roma imparatorluğu egemenliği hüküm sürmüştür.
MÖ 69 yılında kurulan Kommagene krallığı bugün dünyanın sekizinci harikası olarak aday gösterilen Nemrut Dağı'ndaki dev heykelleri ve ilçedeki diğer tarihi eserleri bırakmıştır. 142 yıl yörede hüküm süren ve bugünlere intikal eden eserleri bırakan Kommagene krallığı MS 72 yılında Roma İmparatorluğu tarafından ortadan kaldırılarak Suriye eyaletine bağlanmıştır. İlçenin antik çağda ve Bizans döneminde adı bilmemektedir. Orta çağda İslam dünyasının sınır kalelerinden biri olmuştur.
MS 670'te Emeviler, 758'de Bizans ve Sasaniler, 926'da Hamdaniler, 1226'da Seçuklular, 1284'e kadar Memlüklüler, Artuklular ve Dulkadiroğulları, 1393'te Timur ve 1516'dan sonra da Osmanlı İmparatorluğu bölgeye hakim olmuştur.
Kâhta şehri şu anda bulunduğu yere Cumhuriyetin ilk yıllarında taşınmış olup daha önce şimdiki Kocahisar (Antik Kâhta) köyünün bulunduğu yerde idi. MÖ üçüncü yüz yılın ilk yarısında ARSEMES adlı bir kralın bu yörede hakimiyet kurduğu sanılmaktadır.
II. Selevkos'un (MÖ 246-225) kardeşi Arsemes adındaki bir kralın kendi adıyla anılan iki kent görüyoruz. Bunlardan birincisi eski Kâhta kalesinin karşısındaki yukarı Arsemia’dır. Kâhta kalesi, Selçuklu İmparatoru Alparslan’ın Malazgirt zaferi (1071)'den sonra (1085) Selçuklular tarafından Bizanslılardan alınır. Yöre zaman zaman Malatya Danişmendlileri, Selçuklular ve Artuklular arasında el değiştirir. Kale daha sonra Melik’ul-Mansur tarafından onarılır. (12. yüzyıl) Bir süre Harput emirliği, Danişmendler ve Selçuklular arsında el değiştirir. Kaleyi daha sonra Sultan Alaeddin Keykubad’ın seraskeri Ceyli Bey zabteder.
Bölgede Selçuklu hakimiyeti başlar. (1226) Kâhta, Baba İshak ayaklanmasında (1240-1241) yağmalanır.
Kâhta kalesinin adı Memlüklüler ile Moğollar arasında geçen savaşlarda sık sık geçer. 1283-1289 yıllarında kale Halep valisi Kara Sungur tarafından alınır. Yeniden tahkim edilir. Daha sonra Osmanlı hakimiyetine geçer.
Timur, Malatya ve Kâhta’ya kadar olan kaleleri ele geçirince Yıldırım Beyazıd kalelere koyduğu muhafızları kovarak Türkmenlerden Kara Osman'ı tahta geçirir. Timur’un çekilmesiyle Memlüklüler bölgeye hakim olurlar. (1417-1418) Memlüklülerin hakimiyeti Yavuz Sultan Selim’in bölgeyi ele geçirmesine kadar devam eder.
1516 yılında Yavuz Sultan Selim zamanında Osmanlı hakimiyetine girdikten sonra diğer ilçeler gibi önce Dulkadirli Emaretine, Kanuni zamanında ise sancak merkezi haline getirilen Samsat’a bağlanarak Zülkadiriye eyaleti (Maraş)’ne bağlanır. Kâhta 1531 yılında Malatya’ya, 1349 yılında ise Hısn-ı Mansur'a (Adıyaman) bağlanır. 1859 yılında Malatya sancak olunca Kâhta’da diğer kazalar gibi yeniden Malatya'ya bağlanır. Bu durum Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkılmasına kadar devam eder. 1859 yılında Kâhta’da bir Abdal ayaklanırsa da ayaklanma bastırılır.
Milli mücadele döneminde M. Kemal’i yakalamak ve etkisiz hale getirmek için görevlendiren Ali Galip, Malatya’da sıkıştırılınca Kâhta’ya gelir. Beraberindeki zatlarla Hacı Bedir Bey’e misafir olur. Hacı Bedir Bey’den umduğu desteği bulamayınca da 15.9.1919 günü Kâhta’dan Urfa’ya oradan da Halep’e kaçar.
Kâhta cumhuriyet döneminde Malatya'ya bağlı bir ilçe olarak eski durumunu muhafaza eder.
Cumhuriyetin ilk yıllarında yer değiştirerek eski Kâhta'dan 26 km güneyindeki şimdiki yerine taşınır.
Tarihi yerler
Dünyanın 7. harikası (dünyanın en büyük açıkhava müzesi) Nemrut dağı öreni, Cendere Köprüsü, Eski Kahta kalesi, Arsemia, Karakuş Tümülüsü bunlar belli başlı ören yerleridir. Kahta'nın her tarafında bu ve buna benzer eşsiz kalıntılar bulunmaktadır. Dünyadaki en büyük Zeus Kralının heykeli Nemrut dağı öreninin üzerindedir.
Kâhta belde ve köyleri
Beldeler
- Akıncılar
- Bölükyayla
Köyler
- Adalı
- Akalın
- Akdoğan
- Akkavak
- Akkuş
- Aktaş
- Akyıldız
- Alidam
- Arılı
- Aydınpınar
- Bağbaşı
- Bağözü
- Ballı
- Belenli
- Belören
- Beşikli
- Boğazkaya
- Bostanlı
- Bozpınar
- Boztarla
- Burmapınar
- Büyükbağ
- Büyükbejyan
- Büyükbey
- Cumhuriyet
- Çakıreşme
- Çaltılı
- Çamlıca
- Çardak
- Çataltepe
- Çaybaşı
- Çıralık
- Çukurtaş
- Damlacık
- Dardağan
- Dikenli
- Doluca
- Dumlu
- Dut
- Eceler
- Ekinci
- Elbeyi
- Erikdere
- Erikli
- Esendere
- Eski Kâhta
- Eskitaş
- Fıstıklı
- Geldibuldu
- Göçeri
- Gökçe
- Gölgeli
- Güdülge
- Güzelçay
- Habipler
- Hacıyusuf
- Hamzalar
- Hasandiğin
- Hasköy
- Işıktepe
- İkizce
- İslamköy
- Karacaören
- Karadut
- Karaman
- Karataş
- Kavaklı
- Kayadibi
- Koçtepe
- Kozağaç
- Köseler
- Menzil
- Mülkköy
- Narince
- Narlıdere
- Narsırtı
- Oluklu
- Ortanca
- Ovacık
- Salkımbağı
- Sarısu
- Sıraca
- Sırakaya
- Susuz
- Şahintepe
- Şenköy
- Taşlıca
- Taşlıçay
- Teğmenli
- Teknecik
- Tuğlu
- Turanlı
- Tütenocak
- Ulupınar
- Yapraklı
- Yelkovan
- Yenice
- Yenikuşak
- Yeşilkaya
- Yolaltı
- Zeytin
- Ziyaret